Shqipëria, krenaria e zanave/ Kuzhina shqiptare në sfidën mes traditës dhe ndryshimit

Pas shumë vitesh në Itali, vëllezërit Prenga janë kthyer në Shqipëri për të vënë në jetë idetë e tyre për hapjen e një restoranti. Temelore në praktikat e tyre janë krenaria në traditë, dashuria për tokën dhe përdorimi i prodhimeve vendase.

Altin dhe Anton Prenga i presin të ftuarit e tyre te “Mrizi i Zanave” në fshatin e Fishtës, ku fare pak shtëpi sheh në peisazhin e mrekullueshëm e të zymtë të veri-perëndimit të Shqipërisë, që rri pezull mes ngrohtësisë së argjendtë të Adriatikut dhe profilit të errët e të zymtë të Alpeve shqiptare.

Në pak vite, hap pas hapi, “Mrizi i Zanave” është bërë pikë referimi për ata shqiptarë që kërkojnë një të ardhme që nuk i humb lidhjet e saj me kulinarinë e mrekullueshme dhe traditat kulturore.

“Ne na duhet të ndërthurim idetë dhe sugjerimet me prodhimet dhe urtësinë e tokës sonë”. Me vëllezërit Prenga, të cilët janë kthyer pas një kohe të gjatë e të sukseshme pune në Itali dhe që janë protagonistë të asaj që përshkruhet si “rijetësimi i vërtertë i industrisë së restoranteve në Shqipëri”, ne shëtitëm nëpër vreshtin e “Kallmetit” që rrethon restorantin.

“Ideja themelore është këtu, rreth nesh, aq sa mund të të shohë syri”. Gjithçka që ne sjellim në tavolinë, nga uji tek lëngu i shegës së egër, djathi, mishi i qingjit apo i kecit, vjen nga toka jonë”.

Altini dhe Antoni

Në një vend me varfëri e emigracion, frymëzimi dhe puna e Altinit e Antonit kanë krijuar një sistem të integruar të ngritur me dhjetëra prodhues të vegjël dhe 25 punonjës, një pikë të shitjes me pakicë të prodhimeve lokale, me klientë që vijnë jo vetëm nga e gjithë Shqipëria, por edhe nga Kosova e Mali i Zi.

E gjithë kuzhina, ku kombinohet e reja me të vjetrën, tregon vetërespekt dhe ndjenjën e përkatësisë. “Unë kam shkruar në bluzë: Krenar që jam fshatar”, thotë Altini duke qeshur. Thuajse një shprehje revolucionare kjo në Shqipëri, ku lidhjet me tokën shihen si turp. Por krenaria është rizgjuar me idenë se “Kryeministra dhe banorë lokalë shërbehen në të njëjtat tavolina”. “Sepse, – shpjegon Antoni, – promovimi i prodhimeve vendase do të thotë që ne ofrojmë çmime të ulëta. Kështu që çdokush mund të ulet në tavolinën tonë”.

Vizioni i vëllezërve Prenga përmbys, në mënyrë simbolike, lidhjet mes të kaluarës së vështirë të regjimit komunist shqiptar, më katastrofiku në të gjithë Europën Lindore. Në fund të vreshtit duken disa tulla të kuqe. “Në kohën e Enver Hoxhës ky ka qenë një kamp pune të detyrueshme. Ne duam t’i japim një jetë të re, për përpunimin e mishit dhe të shegëve të egra. Ne mund ta ruajmë atë, por duke transformuar plagët e së kaluarës në një diçka jetike dhe të gëzueshme”.

Aleanca e Shefave dhe Slow Food

Duke parë lokalin, gjithësesi nuk do të thotë të biem në luajalizëm, që është edhe arsyeja përse vëllezërit Prenga janë mes të parëve që kanë mbështetur Aleancën e Shefave dhe Slow Food (restorante), një iniciativë që përfshin një numër shefash kuzhine të angazhuar për të përdorur prodhime të garantuara nga Slow Food dhe Arca del Gusto, në menutë e tyre. Një mënyrë e zgjuar për të krijuar lidhjet dhe ndërthurjet mes lokales dhe globales – edhe në tavolinë.

Kjo sipërmarrje ka arritur edhe në zemër të Tiranës. Një nga shefat e përfshirë është Bledar Kola, një eksponent i talentuar i “kuzhinës së re shqiptare”, dikur një praktikant i prestigjozes “Noma” në Kopenhagen, ndërsa tani me një aventurë të re në “Bacchus”, që është hapur kohët e fundit në qendër të kryeqytetit shqiptar.

Teksa mikson elementë të tillë tradicionalë si byreku me sallatë delikate, të afërt me shijet perëndimore, Bledari flet me admirim të dukshëm për punën e vëllezërve Prenga.

“Këtu në qytet sfidat e hapura janë të shumta”, thotë Bledari, pasi vendos një copë qingji (mbreti i kuzhinës shqiptare) në furrë, të shoqëruar me një mus me bazë salcë kosi, vezë dhe patëllxhan.

“Për mua, në realitetin e ri të Tiranës, që po i hapet botës teksa ende kërkon të mbetet vetvetja, fjala kyçe është “balanca” – mes traditës dhe të resë, mes lokales dhe globales, mes pritshmërisë dhe aftësisë për të arritur ndryshimin”. Një balancë e vështirë, por plot premtim dhe potencial, ku eshtë e destinuar e ardhmja e lidhjeve mes kuzhinës, identitetit, pasurisë kulturore dhe qëndrueshmërisë ekonomike. Tani i takon edhe Shqipërisë. / Francesco Martino – Lapsi.al